Nadzór nad działalnością powiatów sprawuje:
- Prezes RM oraz
- wojewoda,
- a w zakresie spraw finansowych regionalna izba obrachunkowa.
Nadzór nad związkiem powiatów sprawuje = wojewoda właściwy dla siedziby związku.
Nadzór nad wykonywaniem zadań powiatu sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.
Uprawnienia organu nadzoru: organy nadzoru mogą wkraczać w działalność powiatu tylko w przypadkach określonych w ustawach. Mają prawo żądać informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania powiatu, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.
Jeżeli ważność rozstrzygnięcia organu powiatu, jego zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie uzależnione jest od innego organu, organ ten powinien zająć stanowisko najpóźniej w ciągu 14 dni od doręczenia rozstrzygnięcia lub projektu powiatu. Termin wynosi 30 dni jeżeli zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie wymagane jest od organu stanowiącego jedn. samorządu teryt. Jeżeli ww. organy nie zajmą stanowiska w sprawie, to rozstrzygnięcie uważa się za przyjęte w brzmieniu przedłożonym przez powiat z upływem ww. terminów.
Starosta zobowiązany jest przedłożyć wojewodzie uchwały rady w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Natomiast uchwały organów powiatu w sprawie wydania przepisów porządkowych podlegają przekazaniu w ciągu 2 dni od ich podjęcia. Starosta przedkłada do RIO na zasadach wyżej określonych, uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium dla zarządu i inne uchwały objęte zakresem nadzoru izby.
Uchwała organu powiatu sprzeczna z prawem jest nieważna. O nieważności uchwały w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia jej doręczenia organowi nadzoru. Organ nadzoru wszczynając postępowanie w sprawie lub w toku postępowania stwierdzenia nieważności uchwały, może wstrzymać jej wykonanie. Rozstrzygnięcie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały organu powiatu wstrzymuje jej wykonanie z mocy prawa w zakresie objętym stwierdzeniem nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego. Nie stosuje się tego do uchwały o zaskarżeniu rozstrzygnięcia nadzorczego do sądu administracyjnego. Po upływie 30 dni: organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały organu powiatu i w tym przypadku organ nadzoru może zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.
W przypadku złożenia przez organ powiatu skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze sąd administracyjny wyznacza rozprawę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia skargi.
Nie stwierdza się nieważności uchwały organu powiatu po upływie 1 roku od dnia jej podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia uchwały w terminie albo jeżeli uchwała jest aktem prawa miejscowego. Jeśli nie stwierdzono nieważności uchwały z powodu upływu terminu, a istnieją przesłanki stwierdzenia nieważności, orzeka się o niezgodności uchwały z prawem. Uchwała taka traci moc prawną z dniem orzeczenia o jej niezgodności z prawem.
Rozstrzygnięcia organu nadzorczego dotyczące powiatu, podlegają zaskarżeniu do sądu adm. z powodu niezgodności z prawem, w terminie 30 dni od dnia ich doręczenia. Stosuje się to również do rozstrzygnięć dot. związków i porozumień powiatów. Wówczas do złożenia skargi uprawniony jest powiat lub związek powiatów, którego interes prawny, uprawnienia lub kompetencje zostały naruszone. Podstawą do wniesienia skargi jest uchwała organu, który podjął uchwałę lub którego dotyczy rozstrzygnięcie nadzorcze.
Rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne z upływem terminu do wniesienia skargi albo z dniem oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd. W razie nieistotnego naruszenia prawa organ nadzoru nie stwierdza nieważności uchwały, ograniczając się do wskazania, iż uchwałę wydano z naruszeniem prawa.
W razie powtarzającego się naruszenia przez radę Konstytucji lub ustaw, Sejm na wniosek Prezesa RM, może w drodze uchwały rozwiązać radę. Rozwiązanie rady jest równoznaczne z rozwiązaniem wszystkich organów powiatu. Prezes RM na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej wyznacza osobę, która do czasu wyboru nowych organów powiatu pełni funkcję tych organów.
Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuści się zarząd, to wojewoda wzywa radę do zastosowania niezbędnych środków, a jeżeli wezwania nie odnoszą skutków, występuje za pośrednictwem ministra właściwego ds. administracji publicznej z wnioskiem do Prezesa Rady Ministra o rozwiązanie zarządu. Do czasu wyborów funkcje zarządu i starosty pełni osoba wyznaczona przez Prezesa RM.
W razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy powiatu, Prezes RM na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej może zawiesić organy powiatu i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu przez radę kolejnej kadencji. Zawieszenie organów powiatu i ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom powiatu i wezwania do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji. Komisarza rządowego powołuje Prezes RM na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem w/w ministra. Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji organów powiatu z dniem powołania.
Nadto: każdy, czyj interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone uchwałą podjętą przez organ powiatu w sprawie z zakresu adm. publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia, zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.
