Miasta na prawach powiatu

Prawa powiatu przysługują miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż 100.000 mieszkańców, a także miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu, oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty.

Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje:

    1)    rada miasta,

    2)    prezydent miasta.

Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie.

Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym.

Szczególnym uprawnieniem prezydenta miasta na prawach powiatu jest prawo do zawarcia ze starostą powiatu graniczącego z takim miastem porozumienia na mocy, którego może zostać utworzona, wspólną komisję bezpieczeństwa i porządku dla miasta na prawach powiatu oraz powiatu graniczącego z takim miastem. W takim przypadku prezydent miasta i starosta współprzewodniczą komisji. Do zadań takiej komisji należy m. in. ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu, opiniowanie pracy Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, oraz przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Nadzór nad działalnością powiatu

Nadzór nad działalnością powiatów sprawuje:

1. Prezes RM oraz
   
2. wojewoda,
   
3. a w zakresie spraw finansowych regionalna izba obrachunkowa.
   

Nadzór nad związkiem powiatów sprawuje = wojewoda właściwy dla siedziby związku.

Nadzór nad wykonywaniem zadań powiatu sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.

Uprawnienia organu nadzoru: organy nadzoru mogą wkraczać w działalność powiatu tylko w przypadkach określonych w ustawach. Mają prawo żądać informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania powiatu, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.

Jeżeli ważność rozstrzygnięcia organu powiatu, jego zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie uzależnione jest od innego organu, organ ten powinien zająć stanowisko najpóźniej w ciągu 14 dni od doręczenia rozstrzygnięcia lub projektu powiatu. Termin wynosi 30 dni jeżeli zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie wymagane jest od organu stanowiącego jedn. samorządu teryt. Jeżeli ww. organy nie zajmą stanowiska w sprawie, to rozstrzygnięcie uważa się za przyjęte w brzmieniu przedłożonym przez powiat z upływem ww. terminów.

Starosta zobowiązany jest przedłożyć wojewodzie uchwały rady w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Natomiast uchwały organów powiatu w sprawie wydania przepisów porządkowych podlegają przekazaniu w ciągu 2 dni od ich podjęcia. Starosta przedkłada do RIO na zasadach wyżej określonych, uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium dla zarządu i inne uchwały objęte zakresem nadzoru izby.

Uchwała organu powiatu sprzeczna z prawem jest nieważna. O nieważności uchwały w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia jej doręczenia organowi nadzoru. Organ nadzoru wszczynając postępowanie w sprawie lub w toku postępowania stwierdzenia nieważności uchwały, może wstrzymać jej wykonanie. Rozstrzygnięcie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sądu administracyjnego.

Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały organu powiatu wstrzymuje jej wykonanie z mocy prawa w zakresie objętym stwierdzeniem nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego. Nie stosuje się tego do uchwały o zaskarżeniu rozstrzygnięcia nadzorczego do sądu administracyjnego. Po upływie 30 dni: organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały organu powiatu i w tym przypadku organ nadzoru może zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.

W przypadku złożenia przez organ powiatu skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze sąd administracyjny wyznacza rozprawę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia skargi.

Nie stwierdza się nieważności uchwały organu powiatu po upływie 1 roku od dnia jej podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia uchwały w terminie albo jeżeli uchwała jest aktem prawa miejscowego. Jeśli nie stwierdzono nieważności uchwały z powodu upływu terminu, a istnieją przesłanki stwierdzenia nieważności, orzeka się o niezgodności uchwały z prawem. Uchwała taka traci moc prawną z dniem orzeczenia o jej niezgodności z prawem.

Rozstrzygnięcia organu nadzorczego dotyczące powiatu, podlegają zaskarżeniu do sądu adm. z powodu niezgodności z prawem, w terminie 30 dni od dnia ich doręczenia. Stosuje się to również do rozstrzygnięć dot. związków i porozumień powiatów. Wówczas do złożenia skargi uprawniony jest powiat lub związek powiatów, którego interes prawny, uprawnienia lub kompetencje zostały naruszone. Podstawą do wniesienia skargi jest uchwała organu, który podjął uchwałę lub którego dotyczy rozstrzygnięcie nadzorcze.

Rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne z upływem terminu do wniesienia skargi albo z dniem oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd. W razie nieistotnego naruszenia prawa organ nadzoru nie stwierdza nieważności uchwały, ograniczając się do wskazania, iż uchwałę wydano z naruszeniem prawa.

W razie powtarzającego się naruszenia przez radę Konstytucji lub ustaw, Sejm na wniosek Prezesa RM, może w drodze uchwały rozwiązać radę. Rozwiązanie rady jest równoznaczne z rozwiązaniem wszystkich organów powiatu. Prezes RM na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej wyznacza osobę, która do czasu wyboru nowych organów powiatu pełni funkcję tych organów.

Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuści się zarząd, to wojewoda wzywa radę do zastosowania niezbędnych środków, a jeżeli wezwania nie odnoszą skutków, występuje za pośrednictwem ministra właściwego ds. administracji publicznej z wnioskiem do Prezesa Rady Ministra o rozwiązanie zarządu. Do czasu wyborów funkcje zarządu i starosty pełni osoba wyznaczona przez Prezesa RM.

W razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy powiatu, Prezes RM na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej może zawiesić organy powiatu i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu przez radę kolejnej kadencji. Zawieszenie organów powiatu i ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom powiatu i wezwania do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji. Komisarza rządowego powołuje Prezes RM na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem w/w ministra. Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji organów powiatu z dniem powołania.

Nadto: każdy, czyj interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone uchwałą podjętą przez organ powiatu w sprawie z zakresu adm. publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia, zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.

Akty prawa miejscowego stanowione przez powiat

Akty prawa miejscowego są to akty prawa powszechnie obowiązujące, stanowione przez terenowe organy administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego, obowiązujące na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Są one konstytucyjnymi źródłami prawa (art. 87 ust 2 Konstytucji). Akt taki musi być wydany na podstawie ustawy i w celu jej wykonania oraz mieścić się w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Mają one charakter generalny (nie wskazują imiennie określonych adresatów) i abstrakcyjny (nie dotyczą określonej sytuacji). Obszar działania aktu prawa miejscowego nie musi też obejmować całego obszaru działania wydającego go organu. Pozostawienia pewnych regulacji organom samorządowym pozwala w tych aktach uwzględnić specyfikę uwarunkowań lokalnych oraz szybko i sprawnie reagować na ich zmianę.

Rodzaje: ustawa o samorządzie powiatowym wyodrębnia 3 rodzaje aktów prawa miejscowego (art. 40)

• przepisy powszechnie obowiązujące wydawane na podstawie delegacji ustawowej;
  
• ustrojowe przepisy wewnętrzne; regulują wewnętrzny ustrój powiatu oraz jednostek pomocniczych, organizację urzędów i instytucji powiatowych, zasady zarządu mieniem powiatu, zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
  
• przepisy porządkowe; w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada powiatu może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy. Przepisy porządkowe, o których mowa powyżej, mogą przewidywać za ich naruszenie karę grzywny – wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.
  

Akty prawa miejscowego ustanawia rada powiatu w formie uchwały, chyba że ustawa upoważniająca do wydania aktu stanowi inaczej. Tej kompetencji rada nie może nikomu przekazać z jednym wyjątkiem: w przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydawać zarząd – podlegają one wówczas zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady powiatu. W przypadku nieprzedłożenia ich do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia przepisy porządkowe wydane przez zarząd tracą moc. Termin utraty mocy obowiązującej określa rada powiatu.

Starosta przesyła przepisy porządkowe do wiadomości organom wykonawczym gmin położonych na obszarze powiatu i starostom sąsiednich powiatów następnego dnia po ich ustanowieniu.

Przygotowanie projektów uchwał należy do zadań zarządu powiatu.

Akty prawa miejscowego podpisuje niezwłocznie po ich uchwaleniu przewodniczący rady powiatu i kieruje do publikacji. Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego określone są w ustawie z dnia 20.07.2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Akty te są publikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Przepisy porządkowe ze względu na konieczność szybkiego wejścia w życie ogłasza się także w drodze obwieszczeń oraz w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu.

    Powołana wyżej ustawa określa również moment wejścia w życie przepisów powiatowych. Generalną zasadą jest wejście w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia. Akt normatywny może określać dłuższy termin. W uzasadnionych przypadkach dniem wejścia w życie może być dzień jego ogłoszenia, jeżeli ważny interes prawny wymaga natychmiastowego wejścia w życie danego aktu, a zasady demokratycznego państwa prawa nie stoją temu na przeszkodzie.

Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie 3 dni od daty ich ogłoszenia. W uzasadnionych przypadkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w terminie krótszym niż trzy dni, a jeżeli zwłoka w ich wejściu mogłaby spowodować nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, można zarządzić ich wejście w życie z dniem ogłoszenia. Za dzień ogłoszenia przepisów porządkowych uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu.

Finanse powiatu

Powiat samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu powiatu (art. 51).

Zamieszczenie w budżecie powiatu wydatków na określone cele nie stanowi podstawy zobowiązań wobec osób trzecich oraz roszczeń osób trzecich wobec powiatu.

Dochodami powiatu są m.in. (art. 56 ust. 1):

• udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa (w wys. określ. odrębną ust.),
  
• subwencje z budżetu państwa na zadania realizowane przez powiat,
  
• dotacje celowe z budżetu państwa na zadania realiz. przez pow. inspekcje, służby, straże,
  
• dochody powiatowych jednostek budżetowych + wpłaty z innych powiatowych jedn. org.,
  
• dochody z majątku powiatu,
  

Dochodami powiatu mogą być m.in.:

• subwencja wyrównawcza z budżetu państwa,
  
• dotacje z państwowych funduszów celowych,
  
• dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej, które są wykonywane przez powiat na mocy porozumień z organami administracji rządowej,
  
• dotacje celowe z budżetu województwa na zadania z zakresu samorządu województwa, wykonywane przez powiat na mocy porozumień zawartych z województwem,
  
• spadki, zapisy, darowizny, odsetki od środków finansowych powiatu gromadzone na rach. bankowych, odsetki i dywidendy od wniesionego kapitału,
  

Budżet powiatu jest planem finansowym obejmującym dochody i wydatki powiatu. Budżet uchwala rada powiatu na rok kalendarzowy ("rok budżetowy"). Różnica między dochodami a wydatkami budżetu powiatu stanowi nadwyżkę lub niedobór powiatu. Sposób przeznaczenia nadwyżki jak też ew. pokrycie niedoboru powiatu określa uchwała budżetowa powiatu. Tryb prac nad projektem uchwały budżetowej określa rada, a w szczególności obowiązki jednostek organizacyjnych powiatu, powiatowych służb, inspekcji i straży w toku prac nad projektem budżetu powiatu, wymaganą przez radę szczegółowość projektu, wymagane materiały informacyjne, które zarząd powinien przedstawić radzie wraz z projektem uchwały budżetowej, terminy obowiązujące w toku prac nad projektem budżetu.

Do wyłącznej kompetencji zarządu należy opracowywanie i przedstawianie do uchwalenia projektu budżetu powiatu, jak również inicjatywa w sprawie zmian budżetu. Zarząd przygotowuje i przedstawia radzie powiatu – nie później niż do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy projekt budżetu powiatu uwzględniający zasady ustawy z dnia 26 listopada 1998r. o finansach publicznych + mat. informacyjne przedstawiane radzie wraz z projektem uchwały budżetowej. Uchwała budż. powinna być uchwalona przed rozpoczęciem roku budżetowego.

W razie nieuchwalenia jej w tym terminie – to do dnia 31 marca roku budżetowego podstawą gospodarki budżetowej jest projekt budżetu przedłożony radzie. Jeżeli budżet nie został uchwalony do dnia 31 marca to RIO ustali budżet powiatu najpóźniej do dn. 30 kwietnia roku budżetowego. W takiej sytuacji do czasu ustalenia budżetu przez RIO – podstawę gospodarki budżetowej stanowi projekt budżetu przedłożony radzie. W sytuacji gdy dochody i wydatki państwa określa ust. o prowizorium budżetowym rada może uchwalić prowizorium budżetowe powiatu na okresy objęte prowizorium budżetowym państwa. Rada nie może wprowadzić w projekcie budżetu zmian powodujących wzrost wydatków, które nie znajdują pokrycia w planowanych dochodach lub zwiększenia planowanych dochodów bez jednoczesnego ustanowienia źródeł tych dochodów, jeśli nie uzyska zgody zarządu. Uchwałę budżetową powiatu (lub o prowizorium budż.) starosta przedkłada do RIO w terminie 7 dniu od daty podjęcia.

Za prawidłowe wykonanie budżetu powiatu odpowiada zarząd powiatu. Przysługuje mu wyłączne prawo zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budż. kwotach wydatków, emitowanie pap. wart., dokonywania wydatków budżetowych, zgłaszania propozycji zmian w budżecie, dysponowania rezerwą budżetu, blokowanie środków budżet.

Gospodarka środkami fin. powiatu jest jawna. Kontrolę gosp. fin. powiatu sprawuje RIO.

Mienie powiatu

Problematyka uregulowana w art. 46 – 50 ww. ustawy.

Mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat lub inne powiatowe osoby prawne (art. 46 ust. 1).

Powiat jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia powiatu nie należącego do innych powiatowych osób prawnych.

Powiatowymi osobami prawnymi, poza powiatem, są samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status, oraz te osoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez powiat.

Nabycie mienia przez powiat następuje:

1. na podstawie odrębnej ustawy, z zastrzeżeniem, że nie stanowi ono mienia jakiejkolwiek gminy,
   
2. przez przekazanie w związku z utworzeniem lub zmianą granic powiatu w trybie art. 3, przekazanie następuje w drodze porozumienia zainteresowanych powiatów, a w razie braku takiego porozumienia decyzją Prezesa RM, podjętą na wniosek ministra właściwego ds. administracji publicznej,
   
3. w wyniku przejęcia od Skarbu Państwa na podstawie porozumienia, z wyłączeniem mienia przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń reprywatyzacyjnych oraz realizację programu powszechnego uwłaszczenia,
   
4. przez inne czynności prawne,
   
5. w innych przypadkach określonych odrębnymi przepisami,
   

Oświadczenie woli w sprawach majątkowych w imieniu powiatu składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd.

Zarząd może upoważnić pracowników starostwa, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu do składania oświadczeń woli związanych z prowadzeniem bieżącej działalności powiatu.

Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań majątkowych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej. Skarbnik powiatu, który odmówił kontrasygnaty, ma jednak obowiązek jej dokonania na pisemne polecenie starosty, przy równoczesnym powiadomieniu o tym rady powiatu i regionalnej izby obrachunkowej.

Powiat nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych powiatowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Inne powiatowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania powiatu.

Zarząd i ochrona mienia powiatu powinny być wykonywane ze szczególną starannością (art. 50).

Władze powiatu

Problematyka ta jest uregulowana w art. 8 – 39 ustawy o samorządzie powiatowym.

Swoje zadania publiczne mieszkańcy powiatu realizują bądź w formie demokracji bezpośredniej, w głosowaniu powszechnym (wybory do organów powiatu, referendum powiatowe oraz konsultacje z mieszkańcami¹¹¹), bądź w formie demokracji przedstawicielskiej, a więc za pośrednictwem organów powiatu. Regulacja taka wynika bezpośrednio z art. 169 ust. 1 oraz art. 170 Konstytucji.

Organami powiatu są rada powiatu (dalej jako rada) oraz zarząd powiatu (dalej jako zarząd).

Należy jednak podkreślić, że tylko rada powiatu pochodzi z wyborów powszechnych, natomiast zarząd powiatu wybierany jest pośrednio, przez radę powiatu.

Rada jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu. Kadencja trwa 4 lata od dnia wyborów. Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. W skład rady wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40000 mieszkańców i po 2 na każde rozpoczęte 20.000 mieszkańców (nie więcej niż 29 radnych). Radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej powiatu. Ograniczenia: nie może być jednocześnie posłem czy senatorem. Odwołanie rady przed upływem kadencji następuje w drodze referendum powiatowego. Do wyłącznej właściwości rady należy m.in.:

• stanowienie aktów prawa miejscowego, w tym statutu powiatu,
  
• wybór i odwołanie zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia jego przewodniczącego,
  
• uchwalanie budżetu powiatu,
  
• podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu,
  
• rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium dla zarządu z tego tytułu,
  
• podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami,
  
• podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej oraz w sprawie powierzenia prowadzenia niektórych zadań publicznych.
  

  Skład: Rada wybiera ze swego grona przewodniczącego i 1 lub 2 wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym. Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie
  organizowanie pracy rady i prowadzenie jej obrad. Rada obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego rady w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad z projektami uchwał. Na wniosek zarządu lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady przewodniczący obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku. Uchwały rady zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ust. składu rady w głosowaniu jawnym, chyba że ust. stanowi inaczej. Rada kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych poprzez komisję rewizyjną. Komisja opiniuje wykonywanie budżetu powiatu i występuje z wnioskiem do rady powiatu w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi.
  

  Zarząd jest organem wykonawczym powiatu.
  Skład: starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Rada powiatu wybiera zarząd w liczbie od 3 do 5 os., w tym starostę i wicestarostę, w ciągu 3 m-cy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Liczbę członków zarządu określa w statucie rada powiatu. Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu teryt. oraz zatrudnieniem w adm. rządowej, mandatem posła i senatora. Członkiem zarządu nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim.
  

  Zasadniczo zarząd wykonuje uchwały rady powiatu oraz zadania powiatu określone przepisami prawa. W realizacji zadań zarząd podlega wyłącznie radzie. Zadania zarządu to m.in.:
  

• przygotowywanie projektów uchwał rady
  
• wykonywanie uchwał rady
  
• gospodarowanie mieniem powiatu,
  
• wykonywanie budżetu powiatu
  
• zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu
  

  Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego i jedn. organizacyjnych powiatu. Powiatową administrację zespoloną stanowią: starostwo powiatowe, powiatowy urząd pracy będący jedn. organizacyjną powiatu, jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
  

  Starosta jest kierownikiem starostwa (nie zalicza się go do organów powiatu) oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jedn. organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Jest przewodniczącym zarządu (zob. art. 26 ust. 2 ustawy), kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz ( art. 34 ustawy).
  

  Starosta organizuje pracę zarządu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. W indywidualnych spr. z zakresu adm. publ. należących do właściwości powiatu dec. wydaje starosta , chyba że przepisy szczególne przewidują wydawanie decyzji przez zarząd powiatu. Od decyzji służy odwołanie do SKO, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
  

  Jedynym organem pełniącym nadzór nad starostą jest rada powiatu, dysponująca uprawnieniami w zakresie ustalania kierunków działalności służb, inspekcji i straży. Żaden organ państwowy nie ma uprawnień nadzorczych wobec starosty. Czynności starosty z zakresu zwierzchnictwa nie podlegają też zaskarżeniu do NSA, ani na podstawie art. 85a-88 u.s.p., ani na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.
  

Podstawowy zakres działania powiatu

Problematyka zakresu i podstawowych zadań powiatu uregulowana jest w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym w art.4 – 7a. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie, określonym enumeratywnie w ustawie (art.4), m.in..:

• edukacji publicznej,
  
• promocji i ochrony zdrowia,
  
• pomocy społecznej,
  
• polityki prorodzinnej,
  
• transportu zbiorowego i dróg publicznych,
  
• geodezji, kartografii i katastru,
  
• gospodarki nieruchomościami,
  
• gospodarki wodnej,
  
• ochrony środowiska i przyrody,
  
• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
  
• przeciwdziałaniu bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy,
  
• ochrony praw konsumenta,
  
• obronności,
  
• promocji powiatu,
  
• współpracy z organizacjami pozarządowymi,
  

  Do zadań publicznych powiatu należy także zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Ustawy mogą określać inne zadania powiatu. Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Ustawy mogą również nakładać na powiat obowiązek wykonania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów.
  

  Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu adm. rządowej (art. 5 ust 1).
  

  Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Natomiast powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu. Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu.
  

  W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.
  

  Ustawy określają przypadki, w których właściwe organy administracji rządowej mogą nałożyć na powiat obowiązek wykonania określonych czynności w zakresie należącym do zadań powiatu, związanych z usuwaniem bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z obronnością.
  

  Jeżeli działania związane z usuwaniem zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z obronnością przeprowadza się w ramach zorganizowanej akcji, nałożenie obowiązku może dotyczyć wykonania tych czynności również poza terenem powiatu. Za wykonanie tych czynności powiatowi przysługuje zwrot koniecznych wydatków i nakładów od organu który nałożył ten obowiązek.
  

  Powiaty, związki i stowarzyszenia powiatów mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.

Główne zadania powiatu

Problematyka zakresu i podstawowych zadań powiatu uregulowana jest w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym w art.4 – 7a. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie, określonym enumeratywnie w ustawie (art.4), m.in..:

• edukacji publicznej,
  
• promocji i ochrony zdrowia,
  
• pomocy społecznej,
  
• polityki prorodzinnej,
  
• transportu zbiorowego i dróg publicznych,
  
• geodezji, kartografii i katastru,
  
• gospodarki nieruchomościami,
  
• gospodarki wodnej,
  
• ochrony środowiska i przyrody,
  
• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
  
• przeciwdziałaniu bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy,
  
• ochrony praw konsumenta,
  
• obronności,
  
• promocji powiatu,
  
• współpracy z organizacjami pozarządowymi,
  

  Do zadań publicznych powiatu należy także zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży. Ustawy mogą określać inne zadania powiatu. Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat. Ustawy mogą również nakładać na powiat obowiązek wykonania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów.
  

  Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu adm. rządowej (art. 5 ust 1).
  

  Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Natomiast powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu. Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu.
  

  W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.
  

  Ustawy określają przypadki, w których właściwe organy administracji rządowej mogą nałożyć na powiat obowiązek wykonania określonych czynności w zakresie należącym do zadań powiatu, związanych z usuwaniem bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z obronnością.
  

  Jeżeli działania związane z usuwaniem zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z obronnością przeprowadza się w ramach zorganizowanej akcji, nałożenie obowiązku może dotyczyć wykonania tych czynności również poza terenem powiatu. Za wykonanie tych czynności powiatowi przysługuje zwrot koniecznych wydatków i nakładów od organu który nałożył ten obowiązek.
  

  Powiaty, związki i stowarzyszenia powiatów mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.

Powiat jako jednostka samorządowa

Mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową (art. 1 ust. 1 ustawy z dnia czerwca 1998 r o samorządzie powiatowym tekst jednolity: Dz. U. 2001 r. Nr 142 poz. 1592 ze zm.). Powiat to lokalna wspólnota samorządowa oraz odpowiednie terytorium (art. 1 ust. 2). Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym (art. 4).

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym oraz na własną odpowiedzialność. Powiat ma osobowość prawną. Samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej. O ustroju powiatu stanowi jego statut ustanawiany przez radę powiatu (art. 2).

Tworzeniem, łączeniem, dzieleniem, znoszeniem powiatów i ustalaniem ich granic zajmuje się Rada Ministrów - w drodze rozporządzenia. RM ustala też i zmienia nazwy powiatów oraz siedziby ich władz (art. 3). Rozporządzenia mogą być wydawane także na wniosek zainteresowanej rady powiatu, rady gminy lub rady miasta na prawach powiatu.

Wydanie przez RM rozp. wymaga zasięgnięcia przez ministra właściwego ds. administracji publicznej opinii zainteresowanych: rad powiatów albo rady miasta na prawach powiatu i rady powiatu – poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w razie zmian granic powiatów naruszających granice województw – dodatkowo opinii odpowiednich sejmików województw. Minister właściwy do spraw administracji publicznej może wystąpić także o opinie zainteresowanych rad gmin; w tym przypadku nie jest konieczne przeprowadzenie konsultacji z mieszkańcami gminy. W przypadku nie wyrażenia opinii w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wystąpienia o opinię, wymóg zasięgnięcia opinii uznaje się za spełniony.

Ustalenie granic powiatu następuje przez wskazanie gmin wchodzących w skład powiatu, a zmiana jego granic dokonywana jest w sposób zapewniający powiatowi terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych.

Wydanie rozporządzenia RM w sprawach tworzenia, łączenia, dzielenia, zniesienia i ustalenia granic powiatu lub zmiany nazw i siedzib ich władz, na wniosek rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy, wymaga:

• wniosku rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy poprzedzonego przeprowadzeniem przez tę radę konsultacji z mieszkańcami wraz z uzasadnieniem oraz niezbędnymi dokumentami, mapami, i inform. potwierdzającymi zasadność wniosku,
  
• opinii odpowiednio rady powiatu lub rady miasta na prawach powiatu objętych wnioskiem poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic powiatu naruszającej granice wojew. – opinii sejmików wojew.,
  
• opinii rad gmin, których dotyczy wniosek,
  
• opinii wojewody właśc. dla powiatu lub miasta na prawach powiatu objętego wnioskiem,
  

  Rada powiatu, rada miasta na prawach powiatu lub rada gminy występuje ze stosownym wnioskiem do ministra właściwego ds. administracji publicznej za pośrednictwem wojewody w terminie do dnia 31 marca.
  

  W razie uzyskania zgody na połączenie miasta na prawach powiatu z powiatem mającym siedzibę władz w tym mieście lub utworzenie powiatu, w którego skład wejdzie dotychczasowe miasto na prawach powiatu, wyrażonej we wniosku lub opinii rady powiatu lub rady miasta na prawach powiatu oraz w wyniku przeprowadzonych przez te rady konsultacji z mieszkańcami, RM obowiązana jest dokonać tego połączenia lub utworzenia powiatu, w drodze rozporządzenia.
  

  Nadzór nad działalnością powiatu sprawuje Prezes Rady Ministrów oraz wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa. Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność powiatu tylko w przypadkach określonych ustawami.